Κίρκη

Περίπου έξι χρόνια αργότερα από την κυκλοφορία του θεσπέσιου έργου της, «Το Τραγούδι του Αχιλλέα», η Madeline Miller επιστρέφει με μια ακόμη δυνατή ιστορία που όλοι την ξέρουμε, αποθησαυρίζοντας, για ακόμη μια φορά, το νόημα των ελληνικών μύθων. Αυτήν την φορά το βλέμμα της Miller τραβά ένα μικροσκοπικό μυθικό νησί της αρχαίας ελληνικής επικράτειας, η Αία. Το νησί αυτό, κατά την τιτανομαχία, είχε ποτιστεί με το αίμα του Κρόνου και η βασίλισσά του μοναχικού, αυτού, νησιού ήταν η Κίρκη. Όλοι την έχουμε ακούσει, όλοι ξέρουμε τους φοβερούς μύθους γύρω από το όνομα και την δράση της, νιώθω, όμως, πως κανένας από εμάς δεν την έχει ακούσει.

Η Κίρκη σε πίνακα του Ντόσσο Ντόσσι, National Gallery of Art, Ουάσινγκτον D.C.

Η Κίρκη ήταν μια τιτάνια θεότητα, κόρη του τιτάνα Ήλιου και της ωκεάνιας νύμφης Πέρσης, βασίλισσα της Αίας, μυθολογική θεά, κατά άλλους μάγισσα ή/και νύμφη. Αδελφή του Αιήτη, της Πασιφάης και του Πέρση, η Κίρκη δεν ήταν ισχυρή, όπως ο πατέρας της, δεν ήταν μοιραία και άκαρδη, όπως η μητέρα της, αλλά ούτε και σκληρή και κυνική, όπως τα αδέλφια της. Στοργική και φιλόξενη, δοτική και φιλεύσπλαχνη, η Κίρκη κοιτούσε με δέος τα παλάτια του παππού της, Ωκεανού και του πατέρα της, Ήλιου, νιώθοντας για αιώνες πως δεν ταιριάζει πουθενά.

Αναζητώντας την θαλπωρή που ποτέ δεν της έδωσε η οικογένεια της, η Κίρκη ψάχνει ψήγματα αγάπης και στοργής στον θνητό πληθυσμό και τα βήματα της την οδηγούν στον πάμφτωχο και νεαρό ψαρά, Γλαύκο. Στην προσπάθεια της να κρατήσει τον Γλαύκο αιώνια κοντά της, η Κίρκη δοκιμάζει να τον θεοποιήσει με τα βοτάνια που φυτρώσανε εκεί που είχε χυθεί το αίμα των τιτάνων προγόνων της. Η προσπάθεια της στέφτηκε με επιτυχία, χωρίς, όμως, η ίδια να εκπληρώσει τον σκοπό της. Ο Γλαύκος μετατράπηκε σε μια κακεντρεχή και ναρκισσιστική θαλάσσια θεότητα, η οποία λίγο νοιαζόταν για την Κίρκη.

«Glaucus et Scylla» de Jacques Dumont dit Le Romain.

Ο Γλαύκος, με την νέα θεϊκή του ιδιότητα, πολιορκεί, ερωτικά, την ομορφότερη των νυμφών, την Σκύλλα. Η Κίρκη αντιλαμβάνεται το ενδιαφέρον του για την, εν λόγω, νύμφη και αποφασίζει να εξαλείψει, μια για πάντα, τον ανταγωνισμό. Χρησιμοποιεί ξανά τα δώρα της φύσης για να κάνει την Σκύλλα τερατώδη, ακριβώς όπως ήταν η ψυχή της. Το σχέδιο της πετυχαίνει και η Σκύλλα μεταμορφώνεται σε ένα αδηφάγο και αβυσσαλέο τέρας, το οποίο χάθηκε στην θάλασσα και άρχισε να στοιχειώνει ένα συγκεκριμένο πέρασμα, με σκοπό να τρώει ναύτες.

Η Σκύλλα είναι θηλυκό τέρας της ελληνικής μυθολογίας. Θεωρείται θυγατέρα του Ποσειδώνα και της Γαίας.

Βλέποντας το δημιούργημα της, η Κίρκη διαπιστώνει, με λύπη, πως δεν κέρδισε την ματιά του Γλαύκου και πως είχε καταστρέψει και την ζωή ενός άλλου πλάσματος. Συνειδητοποιώντας το αξιόποινο των πράξεων της, στέκεται μπροστά στους εναπομείνατες, από την τιτανομαχία, τιτάνες και ομολογεί τις πράξεις της. Ενώ όλα έμοιαζαν να έχουν χαθεί, η Κίρκη, στην πραγματικότητα, αποκαλύπτει την εξουσία της σε δυνάμεις μαγείας, οι οποίες είναι πέρα από τον θεϊκό έλεγχο και θα μπορούσαν εύκολα να χρησιμοποιηθούν εναντίον των ολύμπιων θεών. Ο τιτάνας Ήλιος χρησιμοποιεί την δύναμη της Κίρκης για να ισορροπήσει την ήδη τεταμένη κατάσταση μεταξύ των ολύμπιων και των τιτάνιων θεοτήτων. Τα καταφέρνει, αλλά ο σοφός Δίας, του βάζει ένα όρο: H Κίρκη έπρεπε να εξοριστεί από τα παλάτια του Ήλιου. Ο Ήλιος, πονηρός και εύστροφος καθώς ήταν, στέλνει την κόρη του να ζήσει, στο διηνεκές, σε ένα νησί ποτισμένο από το αίμα του Κρόνου, την Αία, με σκοπό να αναπτύξει τις μαγικές της ιδιότητες στο έπακρο.

Σε αυτό, ακριβώς, το σημείο ξεκινά και η πραγματική ιστορία της Κίρκης και, φυσικά, ο συμβολισμός της. Η Κίρκη, μια γυναίκα, μια ήσσονος σημασίας θεότητα, μια σχεδόν θνητή ανάμεσα σε θεούς και μια σχεδόν θεά ανάμεσα σε θνητούς, αποκτά μια δύναμή ανήκουστη για την εποχή στην οποία εντάσσεται. Η Madeline Miller δεν φέρνει την Κίρκη στην δική μας εποχή, αντιθέτως, μας τραβά στην δική της για να μας δείξει πως θέματα όπως η κακοποίηση των γυναικών (νύμφες που βιάζονται συστηματικά, οι οποίες μετατράπηκαν σε άψυχες πέτρες για να μην νιώθουν πόνο), η έλλειψη ενσυναίσθησης των ανδρών (η μεταμόρφωση τους σε γουρούνια), η ματαιότητα και ο πόνος του πολέμου (ψυχική κατάσταση του Οδυσσέα μετά την 20ετή απουσία του από την Ιθάκη) αλλά και το ψυχικό κόστος που καλούνται να πληρώσουν οι άνδρες, λόγω της υφιστάμενης πατριαρχίας (όπως στην περίπτωση του Αχιλλέα, του Πάτροκλου, του Τηλέμαχου, του Τηλεγόνου κ.α.) ταλαιπωρούν και βασανίζουν την ανθρωπότητα διαχρονικά.

Η Κίρκη είναι η συλλογική θηλυκή δύναμη που θα έπρεπε να μένει ατιμώρητη. Πολύ απλά, επειδή κανένας δεν μπορεί να την τιμωρήσει. Η Κίρκη εκδηλώνει το σκοτάδι της και το φως της, χωρίς φόβο και πάθος. Δεν την ενδιαφέρει να είναι αρεστή, ούτε την ενδιαφέρει να ακολουθήσει νόρμες. Φτιάχνει τις δικές της, προσπαθώντας να είναι ευτυχισμένη μέσα σε αυτές, αδιαφορώντας για τις απόψεις των άλλων και τιμωρώντας, τοιουτοτρόπως, όποιον προσπάθησε να την εκμεταλλευτεί και να την χειραγωγήσει. Mια από τις ομορφότερες ματιές που έχω συναντήσει, έως σήμερα, στο ομηρικό έργο της Οδύσσειας, η Madeline Miller αποθησαυρίζει τον μύθο της ομηρικής Κίρκης, φτιάχνοντας ένα έργο, το οποίο, ειλικρινά, δεν μπορούσα να αφήσω από τα χέρια μου.

Καλή Ανάγνωση.

Υ.Γ Την μετάφραση, για τις εκδόσεις «Διόπτρα», υπογράφει η Μαρία-Κλειώ Παπαμιχαήλ.

Μια σκέψη σχετικά μέ το “Κίρκη

  1. Αγαπητέ φίλε, ειλικρινά, όχι απλά διάβασα την παρουσίασή σου αυτή αλλά θεωρώ ότι έμεινα με …ανοιχτό το στόμα για τα ζητήματα που έμαθα και τα συναισθήματα που ένιωσα.
    Θέλω να την κρατήσω αυτήν την παρουσίαση είναι συγκλονιστική.
    Σε ευχαριστούμε.

    Αρέσει σε 2 άτομα

Σχολιάστε